برای دسترسی به محتویات این نشریه از درختواره سمت راست موضوع مورد نظر خود را انتخاب کنید.
- 1
- 2
- 3
- 1
- 2
- 3
- 4
- 1
- 2
- 1
- 2
اوقات فراغت
اوقات فراغت سرمايه‌اي كه ارزان از دست مي‌رود
امروزه بيشترين حجم اوقات فراغت مربوط به جوامع توسعه يافته است كه اكثر امور به صورت ماشيني در آن انجام مي‌شود و همه امكانات فراهم شده تا انسان‌ها فرصت كمتري براي انجام كارهاي ضروري زندگي داشته باشند.
با نگاهي به الگوي پر كردن اوقات فراغت در كشورمان در مي‌يابيم اين الگو از كارآمدي لازم براي ايجاد زمينه مناسب رشد فكري و معنوي در جوانان برخوردار نيست و از طرف ديگر در رقابت با الگوي غربي آن جذابيت كافي ندارد و در روند طراحي آن جاي عنصر خلاقيت بسيار خاليست.
گواهي تاريخ درباره نخستین مسجدها نشان مىدهد که این مكان‌ها خصوصیات معمول یک مکان مقدس در اديان پيشين را نداشته و در آن هیچگونه اشیا پیشکشى آئینى، دیده نمىشد. مؤمنان آزادانه در مسجد رفت و آمد مىکردند، خیمهها برافراشته مىشد، مباحثهها در مىگرفت، اختلافات حل و فصل مي‌شد و امور بسيار ديگري در مسجد به ثمر مي‌رسيد. مسجد در آموزه‌هاي اسلامي جايگاهي بسيار فراتر از يك معبد دارد و سيري در سيره نبي اكرم اسلام(ص) نشان مي‌دهد مسجد يك پايگاه اجتماعي قدرتمند در تمام عرصه‌هاي مورد نياز جامعه اسلامي بوده است.
مسجد علی بن موسی الرضا
مساجد دربسته نمي‌توانند پناهگاه مؤمنان باشند
مسجد علي بن‌موسي الرضا (ع) در خيابان چهل‌درخت قم يكي از مساجدي است كه تابستان‌ها مملو از جمعيت نوجوانان و جوانان مي‌شود. اين مسجد كه داراي سابقه زياد در اجراي برنامه‌هاي فرهنگي و عقيدتي است، تابستان پذيراي نوجواناني است كه اوقات فراغت خود را با كلاس‌هاي مذهبي و فرهنگي و اردوهاي زيارتي آموزشي پر مي‌كنند.
حجت‌الاسلام رضا بهرامي امام جماعت اين مسجد است كه در زمينه اوقات فراغت نظريات جالبي دارد. او معتقد است: فراغت، بیکاری نیست. بعضی از افراد فراغت را با بیکاری و بطالت مترادف میدانند؛ در صورتی که فراغت یک سرمایه است. امروزه در بسیاری از کشورهای پيشرفتة دنیا آموزش اولیا و مربیان برای آشنایی آنان با اوقات فراغت و بهرهوری مطلوب از آن، لازم شمرده مي‌شود؛ اما ما در اين زمينه غفلت كرده‌ايم و اوقات فراغت را با بيكاري اشتباه گرفته‌ايم.
وي كه از بسته بودن درب برخي مساجد گله دارد، رسالت‌هاي سنگيني را كه در ارتباط با جوانان بر عهده مساجد است، با اين موضوع در تضاد مي‌داند.
بهرامي مي‌گويد: مساجد بايد مأمني براي مردم باشد تا تمام اقشار جامعه ساعاتي از روز را كه برنامه خاصي براي خود ندارند در آن طي كنند و اين با وضع كنوني بسياري از مساجد كه اكثر ساعات روز بسته هستند، منافات دارد.
مسجد سید مصطفی خمینی
انفعال در برابر زمان پسنديده يك مسلمان نيست
مسجد سيدمصطفي خميني در خيابان هنرستان قم يكي از نمونه‌هاي موفق در مدیریت مسجد است كه با امكانات مالي اندك توانسته گام‌هاي مؤثري در زمينه غني‌سازي اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در اين محله انجام دهد.
امام جماعت اين مسجد با اشاره به استقبال بي‌نظير دانش‌آموزان در فصل تعطيلي مدارس از اين مسجد مي‌گويد: برنامه‌هايي كه در مساجد برپا مي‌شود، بايد سلايق مختلف را در بر بگيرد؛ البته اين موضوع به معني ناديده گرفتن حريم مسجد و انجام هر فعاليتي در آن نيست؛ اما تا نتوانيم خوراك مناسب با ذائقه جواني را در مساجد ارائه كنيم، مساجد از جوانان پر نخواهد شد.
حجت‌الاسلام احمد زارعي با اشاره به اينكه فراغت، قلمرو مشروع و ارزشمندی است که جوانان هویت خویش را در آن مییابند، افزود: غني‌سازي اوقات فراغت يكي از مهم‌ترين عرصه‌هايي است كه مساجد بايد در آن داخل شوند.
وي با بيان اينكه ميان انسان و زمان دو نسبت برقرار است، اظهار داشت: برخي انسان‌ها در مقابل زمان منفعل هستند و اجازه مي‌دهند تا زمان بر آنها حكومت كند و در مقابل، برخي ديگر زمان را به استخدام خود در مي‌آورند و مساجد ما بايد چنين افرادي تربيت كند.
در اين مسجد كلاس‌هاي مختلف آموزشي و فرهنگي با همكاري كانون فرهنگي هنري برگزار مي‌شود و بسياري از جوانان و نوجوانان در اين كلاس‌ها شركت مي‌كنند.
علي شاه‌مرادي كه دانش‌آموز سوم راهنمايي است و در اين مسجد نماز مي‌خواند، تداخل برنامه‌هاي مسجد با برنامه‌هاي تفريحي خودش را بزرگ‌ترين علت شركت نكردن در اين فعاليت‌هاي مي‌داند. علي كه عاشق فوتبال است هيچ‌گاه در كلاس‌هاي قرآن كه عموما در ساعت پخش فوتبال برگزار مي‌شود، شركت نمي‌كند.
حضور بانوان در مساجد نيازمند ايجاد زيرساخت‌هاي لازم است
الهه موسوي مادر دو دختر نوجوانان است كه تابستان‌ها در كلاس‌هاي فوق برنامة اين مسجد شركت مي‌كند.
وي كه از به كارگيري روش‌هاي تشويقي اين مسجد براي جذب فرزندانش به نماز جماعت راضي است، از شرايط سختي كه در مساجد براي بانوان وجود دارد، گله مي‌كند.
موسوي مي‌گويد: در هر شرايطي بانوان در مساجد بايد كارهاي خود را با شرايط آقايان هماهنگ كنند و هيچ‌گاه نمي‌توانند استقلالي براي انجام برنامه‌هاي مخصوص به خود داشته باشند.
مسجد ولی عصر
در فعاليت‌هاي مسجد به تفاوت‌هاي فردي توجه شود
مسجد ولي‌عصر(عج) از مساجد بسيار فعال منطقه نيروگاه قم است كه عزداري‌هاي محرم و صفرش آوازه بسياري در اين محله دارد. اين مسجد فعاليت‌هاي خود را به عرصه‌هاي عبادي محدود نكرده، در زمينه فعاليت‌هاي فرهنگي نيز بسيار فعال است.
حجت‌الاسلام علي كريمي با اشاره به تعريف اوقات فراغت مي‌گويد: انسان فارغ از تکالیف خود ممکن است در شبانه روز فرصتی پیدا کند که در آن آزادانه و با رغبت فردی به انجام کاری بپردازد و این امر کاملاً به طور دلخواه و در اختیار او باشد؛ مثلاً نماز شب بخواند یا نقاشی کند و در مسجد بايد شرايطي فراهم شود تا افراد با سلايق مختلف و شرايط سني و شغلي متفاوت جذب شوند که اين موضوع به برنامه‌ريزي جامع در كنار حداقلي از امكانات مالي نياز دارد.
وي ادامه داد: البته همواره براي رسيدن به اين وضعيت مطلوب موانعي وجود دارد كه يكي از بزرگ‌ترينِ اين موانع طرز فكر بزرگان مساجد در زمينه برگزاري فوق برنامه‌ها است. اصل بودن نماز جماعت در يك مسجد امري قطعي است؛ اما اين امر نبايد موجب برخوردهاي تند با نوجواناني شود كه با افكار ناپخته و بر اساس يك سري جذابيت‌ها وارد مسجد شده‌اند.
مسجد ولي‌عصر(عج) از مساجدي است كه در طول سال در زمينه اوقات فراغت جوانان بسيار فعال است و هر جمعه در اين مسجد سه جلسه صميمي با رويكردهاي آموزشي و تربيتي برگزار مي‌شود. در يكي از اين نشست‌ها امام جماعت و عده‌اي از علاقه‌مندان به تبيين مفاهيم قرآني مي‌پردازند و كارگروه‌هاي ديگري مانند آموزش نويسندگي و كارگروه تحقيق و پژوهش نيز هر هفته در مسجد حضرت ولي‌عصر(عج) داير است.
خروجي كارگروه‌هاي روزهاي جمعه در مسجد ولي‌عصر(عج) دو نشريه است به نام‌های «همكلاسي من» مخصوص نوجوانان و نشريه ديگر «معرفت علوي» نام دارد كه مطالب آن از دل حلقه‌هاي معرفتي كه در مسجد برقرار است، در مي‌آيد.
لزوم بهره‌گيري از برنامه‌هاي فرهنگي مساجد در طول سال
سيدمحمد كاظمي كه مأموم اين مسجد است با اشاره به توقعات مردم از مساجد گفت: برنامه‌هاي فرهنگي مساجد تنها نبايد به دوران تعطيلات و تابستان محدود شود بلكه در مساجد در طول سال بايد براي اوقات فراغت جوانان و نوجوانان برنامه‌ريزي شود.
وي كه 21 سال دارد، در زمينه ويژگي‌هاي يك برنامه خوب براي اوقات فراغت مي‌گويد: برنامه‌هاي اوقات فراغت باید به دور از هر گونه اجبار باشد. از سوي ديگر باید به این نکته توجه داشت که کلاسهای متفاوت تنها اوقات تابستان را پر کرده، هیچ کمکی به اتكا به نفس جوان نمیکند و قدرت خلاقیت را از او میگیرد.
مسجد چهارده معصوم
جوانان در اوقات فراغت خود در مساجد مشاركت اجتماعي را فرا مي‌گيرند
حسين محمودي، 45 ساله و پدر دو پسر است كه هر دو در مقطع راهنمايي تحصيل مي‌كنند. او كه دو فرزندش را براي شركت در كلاس‌هاي فرهنگي و آموزشي در مسجد چهارده معصوم(ع) تشويق مي‌كند، مهم‌ترين خصوصيت اين فعاليت‌ها را آموزش مشاركت جمعي در كارها و نحوه تعامل در گروه مي‌داند.
بر اساس آنچه گذشت واضح است كه مسجد كه يك پايگاه اجتماعي مهم در جامعه اسلامي است در زمينه مسائلي مانند اوقات فراغت جوانان نبايد منفعل بماند و از طرفي در دنيايي كه حتي براي اوقات پياده‌روي افراد عينك هوشمند طراحي مي‌شود تا در حين پياده‌روي فيلم سينمايي نيز تماشا كنند، به طور حتم نبايد تصور كنيم مساجد در اين زمينه راه همواري در پيش دارند.
به نظر مي‌رسد آنچه ائمه(ع) در زمينه الگوهاي تبليغ چهره به چهره و روش‌هاي جذب جوانان به ما آموخته‌اند، اگر درست مورد بررسي و تحليل قرار بگيرد، براي جذب جوانان در ايام فراغت به مسجد مفيد باشد؛ اما نكته مهم در اين زمينه لزوم توجه به خلاقيت در كنار برنامه‌هاي هميشگي و توجه به نيازهاي روحي و فكري نوجوانان و جوانان در كنار عمل به اقتضائات محيط‌هاي مذهبي و سنتي است.
وجود مراكز فرهنگي گوناگون موجب بي‌توجهي به مساجد نشود
مسجد چهارده معصوم (ع) در شهرك امام حسين (ع) قم يكي ديگر از مساجدی است كه در ايام تابستان هر سال بيش از ششصد جوان را در فعاليت‌هاي مختلف فرهنگي، تفريحي و اردويي جذب مي‌كند.
امام جماعت اين مسجد معتقد است در يك مسجد مديريت حرف اول را مي‌زند و اگر مديريت درست باشد، فضايي ايجاد مي‌شود تا جوانان با اشتياق اوقات فراغت خود را در آن بگذرانند.
وي با اشاره به ضرورت‌هاي حمايت از مساجد براي فعاليت در زمينه اوقات فراغت مي‌گويد: وجود مراكز فرهنگي و تفريحي متعدد در سطح شهر نبايد موجب بي‌توجهي مسئولان به نقشي كه مساجد بايد در زمينه غني‌سازي اوقات فراغت ايجاد كنند، شود.
حجت‌الاسلام رسول بيات با وجود اينكه تمام سال را با مشكلات مادي بسياري در مسجد دست و پنجه نرم مي‌كند؛ اما توانسته با برگزاری كلاس‌های تفسير قرآن، اخلاق و آموزش مباحث مهدويت فضاي مطلوبي در مسجد چهارده معصوم (ع) ايجاد كند، به طوري كه بسياري از جوانان و نوجوانان اوقات فراغت خود را با اشتياق در اين مسجد طي مي‌كنند.
امام جماعت اين مسجد در واقع هم خادم است، هم امام جماعت و هم آشپز. جمع صميمي اعضاي هيئت امنا و مأمومان هر پنج‌شنبه‌شب دور هم جمع مي‌شوند و شام را ميهمان مسجد هستند. اين فضاي صميمي موجب جذب بسياري از جوانان شهرك امام حسين (ع) به مسجد شده است.